Cối xay lúa xứ Cù Là có từ rất xa xưa. Theo Sơn Nam, những năm giữa TK 19 (1840), xứ Rạch Giá có 2 trại xay lúa bán đi Tân Gia Ba, Quãng Châu…
Mỗi trại có 10 cối nhứt, 2 người xay. Khi có tàu vô lấy gạo là hoạt động suốt ngày đêm cho kịp chuyến…
Cối Cù Là sau 1975 là cối loại nhì, làm ra được chở đi bán ở nhiều nơi thuộc các tỉnh Kiên Giang, Cà Mau, Hậu Giang… Giờ thì hổng còn ai xay gạo bằng cối ấy nữa.
Thợ cái chuyên làm cối Cù Là giờ chỉ còn mỗi ông già 78 tuổi, chú Nguyễn Văn Sửu.
Muốn cho ông có niềm vui và cho con cháu hiểu được quá trình làm cối khó nhọc và ý nghĩa như thế nào Tư lúa mùa đã xúi ông làm một chuyến (biết đâu là chuyến cuối của ông?).
Kết quả làm được 3 cái, xóm làng quyết định, 1 cái để trưng tại miếu bà Chúa xứ, để cô bác, con cháu tới xem chơi, còn 2 cái anh em nào có nhu cầu về văn hoá lúa mùa xưa thì chia lại cho chú thu hồi vốn và có tiền uống cafe.
(mỗi cái 7 triệu đồng)
P/s: hình chú đang làm cối được khắc họa bởi Họa sĩ-Giảng viên trường ĐH Bà Rịa-Vũng Tàu, cô Như Huỳnh.
